Een tijdje geleden las ik een boekje van Anselm Grün, dat in mijn herinnering Moe zijn mag heet. Misschien vergis ik mij in de titel. Ik wilde het opnieuw uit de bieb halen, omdat ik er in de Eenvoudig Leven Agenda over wilde schrijven, maar eigenlijk kan ik ook gewoon vertellen waarom het me aansprak.
In een wereld waarin presteren een hoog aanzien heeft (en burn-out veel voorkomt), is het fijn als je jezelf kunt toestaan om moe te zijn.
In de klassieke boeddhistische tekst Het pad van de bodhisattva, in het hoofdstuk over enthousiast volhouden (vrij vertaald), staat de volgende zin over moe zijn:
Als onze kracht verminderd is, door vermoeidheid, ziekte of uitputting en we onze activiteit niet kunnen afmaken, moeten we besluiten om het voorlopig te laten rusten en het later weer oppakken.
Dit advies klinkt misschien te simpel, maar als we vanuit een goed hart anderen helpen of een mooie bijdrage aan de wereld leveren, kunnen we soms over onze grens gaan. Het blijft belangrijk om onszelf niet uit te putten en als we moe zijn, onszelf een kortere of langere pauze te gunnen.
Soms hoeft het helemaal geen lange pauze te zijn. Een klein tukje, een wandeling in de natuur of een uitstapje naar een andere plek, kunnen al wonderen doen.
En als je (veel) langer nodig hebt om uit te rusten, is dat ook goed. Als je je dan weer beter voelt, kun je je mooie werkzaamheden weer met frisse energie oppakken.
Met een klant van mij, laat ik haar Mae noemen, heb ik altijd bijzondere coachingssessies. Met haar toestemming vertel ik er hier over.
Het gevoel toelaten
Onze gesprekken beginnen vaak met een emotie, bijvoorbeeld angst, depressie of boosheid, of met iets anders wat op dat moment speelt. Vaak is er een oordeel over deze emotie. Dat komt geregeld voor: we denken dat het niet goed is wat we voelen, we duwen het weg, vinden het ‘stom’ of niet gepast voor een volwassene. In de coachingssessie nodig ik Mae uit om naar de plek in het lichaam te gaan waar ze de emotie voelt. Soms is dat in de buik, soms in de streek rondom het hart. Mae kan altijd heel gemakkelijk contact maken met het gevoel. Ik heb ook wel eens klanten voor wie dit veel moeilijker is. Als Mae het gevoel toelaat, komt er vaak een beeld in haar geest op. Soms verandert het beeld doordat ze haar aandacht bij het gevoel houdt.
Het is belangrijk om jezelf toe te staan contact te maken met je gevoel. Als we, wat vaak een sterke gewoonte is, het gevoel afwijzen en afleiding zoeken in iets anders, dan blijft het langer bestaan. Als je echter met je aandacht naar het gevoel toe gaat, kan het verzachten of zelfs oplossen. Maar dit is niet eenvoudig. In het heetst van de strijd vergeten we om onze aandacht naar binnen te keren en pas in bijvoorbeeld een coachingssessie herinneren we het ons weer: “O ja, ik kan ook met m’n aandacht naar het gevoel toe.”
Je gevoelens tekenen
Wat ook heel goed werkt om meer in contact te komen met je gevoelens, is ze te tekenen. Dit vindt ook niet iedereen gemakkelijk. Sommige mensen denken dat je iets moois moet tekenen, maar dat hoeft helemaal niet. Het gaat puur om het uitdrukken van je gevoel op het papier. Dit geeft een andere dimensie aan het omgaan met je gevoelens. Als je er enkel met je denken uit wilt komen, kun je soms in cirkels blijven ronddraaien waarbij je niet verder komt.
In de gesprekken met Mae nodig ik haar vaak uit om een tekening te maken van het gevoel, om er – op een andere manier dan verbaal – uitdrukking aan te geven.
Hier zie je twee fasen van een tekening die binnen één sessie is gemaakt. Het begon met de linker tekening, met scherpe gevoelens van boosheid en angst. Gaandeweg het gesprek kwamen we dichter bij de onderliggende behoefte. Toen ik Mae vroeg of ze deze ook ergens in de tekening kon weergeven, kwam er eerst voorzichtig in een hoek wat kleur. Maar langzamerhand werd het papier steeds meer gevuld en uiteindelijk ontstond er een soort berglandschap en een weg die te bewandelen is. Voor Mae een belangrijke en positieve metafoor omdat ze veel van bergen houdt.
In deze tekening zie je links een rivier, met een blauwe slang en een klein ijsvogeltje. De blauwe slang staat voor onzekere gevaren die zich elk moment kunnen voordoen. Het ijsvogeltje is een helper, klein en beweeglijk. Rechts zie je ook weer bergen, met bovenop de berg een vlag. Door de bergen is er overzicht, het geeft perspectief aan wat er zich op emotioneel gebied afspeelt in het linkerdeel van de tekening.
Het mooie van tekenen is, dat je gaandeweg het gesprek je gevoelens en je inzichten kunt verbeelden en veranderen.
Zo kun je in een sessie op een diepere laag doorleven wat in het dagelijks leven vaak verhuld blijft. En als coach word ik zelf altijd blij als ik getuige mag zijn van zo’n proces. Dank je wel, Mae!
Vaak koppelen we onze zelfwaardering aan wat we presteren. Dat is vrij gangbaar in onze maatschappij. Maar het heeft een keerzijde, want als je minder goed presteert, kan de waardering of liefde voor jezelf ook minder worden. Als zelfwaardering onvoorwaardelijk is, erken je dat je sterke en zwakke punten hebt. Je hoeft je niet beter voor te doen dan je bent en je weet dat iedereen goede en minder goede kwaliteiten heeft. Je vergelijkt jezelf niet steeds met anderen, om daaraan af te meten of je wel goed genoeg bent.
Terwijl ik met dit blog bezig ben, komt er een herinnering in me op. Vroeger had ik een poëzie album – spreek uit poesie album. Mijn moeder had daar een hele mooie bladzijde in gemaakt, met uitgeknipte figuren. De tekst die er bij stond was: Doe, doe het goede, doe het goed. Ik heb het album bewaard en ben blij dat ik het nog heb. Wat een mooi document!
Toen ik ouder werd, kreeg ik moeite met mijn moeders tekst. Voor mij zat er teveel ‘moeten’ in; het goed moeten doen. Ik had er wel eens gesprekken met m’n moeder over. Ze had het natuurlijk niet op die manier bedoeld. Toen ik tegen m’n dertigste van Groningen naar Amsterdam verhuisde, kreeg ik van mijn moeder een prachtige amulet waar een opgerold papiertje in zat. Hierop had ze geschreven: Je doet, je doet het goede, je doet het goed. Terwijl ik dit schrijf, komt er ontroering op. Wat grootmoedig om als moeder dit mee te geven aan je dochter die meer dan 200 km verderop gaat wonen – een moment dat toch niet erg gemakkelijk voor haar geweest zal zijn.
Wat zou het mooi zijn als onze zelfwaardering niet afhankelijk is van wat we gedaan of (maatschappelijk) bereikt hebben, maar dat we tevreden kunnen zijn met wat er nu al is. Als we ons geluk niet in de toekomst projecteren, wanneer we zgn. geslaagd zijn, maar dat we goed zijn zoals we zijn.
Dit betekent overigens niet dat er niets meer te verbeteren valt, dat je jezelf geen doelen meer stelt of dat het verkeerd is om iets te willen bereiken. Maar het helpt je wel om minder dwangmatig naar perfectie te streven of jezelf neer te halen wanneer iets niet lukt. Je zet jezelf minder onder druk en je kunt met meer ontspanning je plannen realiseren. Je hoeft niet eerst iemand te wórden om iemand te kunnen zíjn.